খণ্ড ৩

কেভিনৰ আইতাক সুস্থ হৈ হস্পিটেলৰ পৰা ঘৰলৈ ওভতাৰ পাছত এদিন কেভিনে অনুপমাৰ ক্লাছৰ বাহিৰত তাইক লগ ধৰি ক’লে - “এই শনিবাৰে আইতাৰ জন্মদিন। মই ভাবিছোঁ সেইদিনা আবেলি গৈ ৰাতিটো আইতাৰ লগত তেওঁৰ ঘৰতে কটাই দেওবাৰে আবেলি ঘূৰি আহিম। তুমিও ওলাবানেকি”?

আইতাকক আকৌ এবাৰ লগ পাবলৈ অনুপমাৰ মন গৈয়েই আছিল। তাই এই কথাটো ক’বলৈ কেভিনক ফোন কৰিব বুলি ভাবিছিলেই। পিছে ৰাতি থাকিবলগীয়া কথাটোত তাত অলপ চিন্তা কৰিলে। “মই যামেই। পিছে একেদিনাই ঘুৰিব নোৱাৰি নে? নহ’লে মই অকলে আহি যাম”।

সামান্য হাঁহি মাৰি কেভিনে ক’লে, “সেয়া তোমাৰ কথা। পিছে আইতাই থাকিলে বৰ ভাল পাব। ক্লাৰাকো মই ওলাবলৈ কৈছোঁ”।

ক্লাৰাও যাব বুলি জানিব পাৰি অনুপমাৰ ভাল লাগিল। হাজাৰ হওক, লগত এজনী ছোৱালী থাকিলে তাই কেভিনৰ আইতাকৰ ঘৰত থাকিবলৈ বেয়া নালাগিব। সৰুৰে পৰা তাই অচিনাকী পৰিৱেশত ৰাতি থাকিবলৈ অস্বস্তি বোধ কৰে।

শনিবাৰে আবেলি কেভিনে মটিয়া ৰঙৰ গাড়ী এখনত আহি অনুপমাৰ হোষ্টেলৰ আগত ৰ’ল।

তাৰ কাষৰ ছিটত ক্লাৰা। অনুপমাই হাতত বেগ এটা লৈ ৰৈয়েই আছিল। কেভিনে নামি গৈ বেগটো লৈ পিছপিনৰ বস্তু থোৱা ঠাইত থ’লে আৰু পিছৰ ছিটৰ দুৱাৰ অনুপমাৰ কাৰণে খুলি দিলে।

কেভিনে গাড়ী ষ্টাৰ্ট কৰি ক’লে - “এইখন মোৰ নিজৰ গাড়ী। ছেকেণ্ড হেণ্ড সস্তীয়া গাড়ী। সেইদিনা পিটাৰৰ ষ্প’ৰ্টছ কাৰ খনৰ দৰে বেগী গাড়ী নহয়। সেইদিনা পিটাৰৰ গাড়ীখনত উঠি তুমি পিচে বেছ ভয় খালা”। সামান্য ঘূৰি অনুপমালৈ চাই সি ক’লে।

ক্লাৰাই ক’লে - “অ’ হয় নেকি? মই পিচে খোলা গাড়ীত গৈহে বেছি ভাল পাওঁ। আজিলৈকে কেভিনে মোক খোলা গাড়ীত ফুৰাবলৈ নিয়া নাই”। কেভিনৰ প্ৰতি খং দেখুৱাই তাই ক’লে - “এদিন মই পিটাৰকে ক’ম তাৰ গাড়ীত মোক ফুৰাবলৈ নিবলৈ”। অনুপমাই হাঁহিলে।

ক্লাৰাই উচ্চ স্বৰৰ পাশ্চাত্য সংগীত বজাই দিলে। হাৰ্ড ৰক। এইবোৰ সংগীত অনুপমাই বুজি নাপায়। ক্লাৰাই নিজৰ আসনতে বহি সংগীতৰ তালে তালে মাজে মাজে নাচিবলৈ ধৰিলে।

“হেই পমা। তুমি খুব ভাল ডান্স কৰা বুলি মোক কেভিনে কৈছে। আজি ৰাতি কম্পিটিশ্যন হ’ব দেই কোনে ভাল ডান্স কৰে। মোক পিছে তুমি নোৱৰিবা”। ক্লাৰাই অনুপমাক উদ্দেশ্যি ক’লে। ক্লাৰাই মতা পমা নামটো তাইৰ ভাল লাগিল।

“নাই, নাই। মই একেবাৰে নাচিব নাজানো। কেভিনে এইবোৰ এনেই কৈছে। ক্লাৰা, মই তোমাৰ লগত কম্পিটিশ্যন একেবাৰে কৰিব নোৱাৰোঁ। তুমি জিকিলাই”। অনুপমাই ক’লে।

“পমা, তুমি মোক তোমালোকৰ ফ’ক ডেন্সটো শিকাই দিবা দেই। তোমালোকৰ ফ'ক ডেন্সটোৰ নাম বিহু নহয়নে? চোৱা মই কেভিনৰ পৰা তোমালোকৰ দেশৰ বিষয়ে শিকিবলৈ আৰম্ভ কৰিছোঁৱেই। তালৈ গ’লে মই বিহু নাচি সকলোকে আচৰিত কৰি দিম”, এই বুলি ক্লাৰাই খিল খিলকৈ হাঁহিবলৈ ধৰিলে।

আগৰ আসনত বহি কেভিন আৰু ক্লাৰাই হাঁহি হাঁহি কথা পাতি গ’ল। অনুপমাই ভাবিলে, ক্লাৰা জোৱাৰ-ভাটাৰ দৰে। এই জোৱাৰত ওফন্দি আহে, এই ভাটাত জামৰি যায়। তাইক চম্ভালিবলৈ কেভিনৰ দৰে স্থিৰ মনৰ মানুহ এজনৰ প্ৰয়োজন।

প্ৰায় ডেৰঘণ্টা যোৱাৰ পিছত তেওঁলোক তিনিও আইতাকৰ ঘৰ পালে। কেভিনে আইতাকলৈ বুলি টিউলিপ ফুলৰ থোপা এটা আনিছিল। ক্লাৰাই এটা ছেম্পেইনৰ বটল আনিছিল। অনুপমায়ো খবৰ কাগজত মেৰিয়াই আইতাকলৈ এটা উপহাৰ আনিছিল। কি আনিছিল কেভিন আৰু ক্লাৰাই বাৰে বাৰে সোধাতো তাই একো নকলে। মাথোন ক’লে, “এয়া এটা ছাৰপ্ৰাইজ”।

এঞ্জেলাই আইতাকৰ জন্মদিন বুলি ঘৰখন বেলুন, ৰংচঙীয়া ফিটা আদিৰে ধুনীয়াকৈ সজাই ৰাখিছিল।

আইতাক নেন্সি শোৱনি কোঠাত হুইল ছেয়াৰ এখনত বহি আছিল। কেভিনে প্ৰথমতে সোমাই গৈ হাতত নিয়া ফুলৰ থোপাটো আইতাকৰ হাতত দি ‘মোৰ ডাৰ্লিং’ বুলি কৈ আইতাকক সাৱটি ধৰি দুই গালে দুটা চুমা খালে। আইতাকৰ চকু চলচলীয়া হ’ল। কেভিনৰ পিছে পিছে ক্লাৰা সোমাই গৈ আইতাকৰ হাতত ধৰি ‘জন্মদিনৰ শুভেচ্ছা নেন্সি’ বুলি কৈ ছেম্পেইনৰ বটলটো দিলে। গধুৰ বটলটো আইতাকে ধৰি ৰাখিব নোৱাৰিব বুলি ভাবি তাই বটলতো কাষৰ মেজ এখনত থলে। তায়ো তেওঁৰ দুয়োগালে দুটা চুমা খালে।

শেষত অনুপমা আইতাকৰ ওচৰলৈ গৈ তেওঁৰ দুই চৰণত ধৰি সেৱা কৰিলে। আইতাকে এমোকোৰা হাঁহিৰে দুৰ্বল সোঁহাত খন তাইৰ মুৰত থ’লে। তাই লগত নিয়া কাগজেৰে মেৰিয়াই নিয়া টোপোলাটোৰ পৰা এখন অসমীয়া গামোচা উলিয়াই আইতাকৰ কান্ধত পিন্ধাই দিলে। আইতাক নেন্সিৰ চকুদুটা যেন উজ্বলি উঠিল।

গামোচা খন হাতেৰে লিৰিকি বিদাৰি চাই তেওঁ কৈ উঠিল, “এয়া অসমৰ বিহুত লোৱা কাপোৰ খন নহয়নে”?

“হয় আইতা। এয়া আপোনালৈ মই বিহুৱান আনিছোঁ”।

“বি হু ৱা ন”। আইতাকে মুখৰ ভিতৰতে আওৰালে। তেওঁ যেন বহুত দিনৰ মুৰত শুনা চিনাকী শব্দ এটা মনত পেলাবলৈ চেষ্টা কৰিলে।

তেওঁ হঠাতে কৈ উঠিল, “মোৰ অসমলৈ উভতি যোৱা যেন লাগিছে অনুপমা। তোমাক বহুত ধন্যবাদ”।

ক্লাৰা আগবাঢ়ি আহি গামোচা খন হাতত লৈ লিৰিকি বিদাৰি চালে। তাই ক’লে, “খুব ধুনীয়া কাপোৰ। তুমি মোৰ জন্মদিনত এনে এখন উপহাৰ দিবা দেই পমা”।

কেভিনে ক’লে, “এনে কাপোৰ মই দেখিছোঁ। মই পঢ়িছিলোঁ কৰবাত, এই কাপোৰ খন মানুহক সম্ভাষণ জনাবলৈ বা মৰমৰ চিন হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়”। অনুপমাই কথাটো শলাগিলে।

আবেলি অনুপমা এঞ্জেলাৰ লগত পাকঘৰত সোমাল। এঞ্জেলাই আটাইৰে কাৰণে পিজ্জা তৈয়াৰ কৰি আছিল। কেভিন আৰু ক্লাৰাই খোজকাঢ়ি ছিগাৰেট খাবলৈ গ’ল। আইতাক টোপনি গ’ল।

“মই তোমাক অলপ সহায় কৰোঁনে এঞ্জেলা”।

“নাই, নাই, নালাগে। তুমি আৰাম কৰাগৈ। এয়া মোৰ হে কাম”।

অনুপমাই নামানিলে। পিজ্জাৰ ওপৰত স্প্ৰেডিং বোৰ লগোৱাত তাই সহায় কৰি দিলে। “তুমি কেতিয়া ঘৰলৈ যোৱা এঞ্জেলা। তোমাৰ ঘৰত কোন কোন আছে’? অনুপমাই সুধিলে।

“মোৰ ঘৰত মা আৰু এটা পংগু ভাইটি আছে। মোৰ এই চাকৰিটোৰেই আমাৰ পৰিয়ালটো চলি আছে। মই মাহত দুদিন ছুটি পাওঁ। এই মাহৰ ছুটি কেভিনৰ আইতাক হস্পিটেলত থাকোঁতে লৈ লোৱা হ’ল। সেয়েহে মই কিছুদিনলৈ ঘৰলৈ যাব নোৱাৰোঁ। কিন্তু মোৰ এবাৰ ঘৰলৈ যোৱাটো খুব প্ৰয়োজন। ভাইটিৰ আজি কেইবাদিনো ধৰি জ্বৰ”। এঞ্জেলাই ক’লে।

অনুপমাই ভাবিলে, সকলো নিয়মৰ মাজেদি চলা এইখন দেশত মানুহ বোৰো হয়তো যন্ত্ৰৰ দৰে হৈ যায়।

সন্ধিয়া হৈ অহাৰ পিছত কেভিনে মজলীয়া ভলিউমত মিউজিক বজাই দিলে। ক্লাৰা আৰু কেভিনে মিলি ছেম্পেইনৰ বটল খুলিলে। আইতাককো এঢোক ছেম্পেইন যাঁচিলে। অনুপমাকো জোৰ কৰি ছেম্পেইন খুৱালে। এটা সময়ত কম পোহৰৰ লাইট জ্বলাই মিউজিকৰ তালে তালে কেভিন আৰু ক্লাৰাই নাচিবলৈ ধৰিলে। অনুপমাই হাত চাপৰি বজাই তেওঁলোক দুয়োকে উত্সাহিত কৰিলে।

“হেই পমা, তুমি আজি নানাচিলে নহ’ব”। ক্লাৰাই তাইক হাত এখনত ধৰি টানিলে।

“মই তোমাক কৈছোঁৱেই, মই নাচিব নাজানো”।

“একো জানিব নালাগে। আহা, আমাক চাই চাই নাচি থাকা”। এই বুলি ক্লাৰাই তাইক জোৰ কৰি নচুৱালে। এঞ্জেলাও আহি নাচত যোগ দিলেহি। আইতাকে চুকত বহি আটায়ে ফূৰ্তি কৰা চাই থাকিল। মাজে মাজে আটাইকেইটা আহি আইতাকৰ হাতত ধৰিও নাচিবলৈ ধৰিলে।

এটা সময়ত নাচি নাচি আটাইৰে ভাগৰ লাগিল। কেভিনে গিটাৰ খন উলিয়াই মজিয়াতে বহি গান এটা গুণগুণাবলৈ ধৰিলে। ক্লাৰাই বাকচ এটাৰ ওপৰতে হাতেৰে বজাই আৰু অনুপমাই হাত চাপৰি বজাই কেভিনৰ সহযোগ কৰিলে। এঞ্জেলা ডাইনিং টেবুলত খোৱা বস্তু সজোৱাৰ কামত ধৰিলেগৈ। খোৱা বস্তু বাহিৰৰ পৰা অৰ্ডাৰ কৰা হৈছিল। আইতাকৰ কাৰণে চুপ আৰু সিজোৱা তৰকাৰী এঞ্জেলাই নিজে তৈয়াৰ কৰিছিল।

সকলোৰে খোৱা বোৱা হোৱাৰ পিছত কেভিন, অনুপমা আৰু ক্লাৰা সমুখৰ বহা কোঠাত বহিল। এঞ্জেলাই আইতাকক দৰৱ খুৱাই শুৱাই দিয়াৰ যো জা কৰিলে।

“আজি ৰাতি মই আইতাৰ ওচৰত থকা বিচনা খনত শুম”, অনুপমাই কেভিনলৈ চাই ক’লে।

“কিন্তু অনুপমা, সেইখনত এঞ্জেলা শোৱে। তুমি আৰু ক্লাৰা গেষ্ট ৰূমত শোৱা, মই ইয়াত চোফাত শুম”, কেভিনে ক’লে।

“কেভিন, আজি ৰাতিটোৰ কাৰণে এঞ্জেলাক ছুটি দিয়া। আমিটো আছোঁৱেই”।

“কিন্তু অনুপমা, এঞ্জেলাক তাইৰ কামৰ কাৰণে যথেষ্ট পইচা দিয়া হয়। তাইৰ লগত থকা কণ্ট্ৰেক্ট মতে তাই এতিয়া কোনো ছুটী নাপায়” - কেভিনে গহীন ভাৱত ক’লে।

“এঞ্জেলাৰ ঘৰলৈ যোৱাটো খুব প্ৰয়োজন। তাইক এৰাতিৰ বাবে যাবলৈ দিয়া কেভিন। আমিটো আছোঁৱেই। আমি সকলোৱে মিলি চম্ভালিব পাৰিম”।

“কিন্তু তাই কণ্ট্ৰেক্ট মতে তাই …”।

“কণ্ট্ৰেক্টৰ কথা আজিৰ কাৰণে পাহৰি যোৱা কেভিন। মানৱীয়তাৰ খাতিৰত তাইক এবাৰ যাবলৈ দিয়া। তাইৰ ভায়েকৰ খুব অসুখ। মোৰ তোমালৈ এয়া এটা অনুৰোধ”।

কেভিন মান্তি হ’ল। সি ভাবিলে, মানৱীয়তাৰ মুল্য বুজা মানুহ এতিয়াও পৃথিৱীত আছে।

ৰাতিপুৱা সোনকালে অহাৰ প্ৰতিশ্ৰুতি দি সকলোকে শুভৰাত্ৰি জনাই এঞ্জেলা গ’লগৈ। তাই অনুপমাক ধন্যবাদ দিলে। যোৱাৰ আগতে তাই আলহী থকা কোঠাটোত ক্লাৰাৰ বিচনা আৰু বহা কোঠাত কেভিনৰ বিচনা ঠিক কৰি থৈ গ’ল। আইতাকৰ লব লগা যতন আৰু খোৱা দৰৱ বোৰৰ বিষয়ে অনুপমাই এঞ্জেলাৰ পৰা জানি ল’লে। ৰাতি দৰকাৰ হ’ব পৰা বস্তুবোৰ বিচনাৰ ওচৰতে সাজু কৰি থলে। এঞ্জেলা যোৱাৰ আগতে আইতাকত বিছনাত শুৱাই দিলে।

কেভিন আৰু ক্লাৰা বিচনালৈ যোৱাৰ পিছত অনুপমাই আইতাকৰ বিছনাৰ ওচৰত বহি তেওঁৰ মূৰত হাত ফুৰাবলৈ ধৰিলে। আইতাক টোপনি যোৱা নাছিল। কিন্তু কিবা এক তৃপ্তিৰ আৱেশত তেওঁৰ যেন চকু দুটা জাপ খাই আহিছিল।

“আইতা, আপোনাৰ অসমত থকা দিন বোৰৰ বিষয়ে মোক ক’বনে”? অনুপমাই ক’লে।

আইতাকে চকু দুটা মেলি তাইৰ পিনে চালে। তাইৰ হাত এখনত ধৰি তেওঁ ক’লে, “আজি ইমান দিনৰ মুৰত তোমাক লগ পাই মোৰ নিজৰ মানুহক লগ পোৱা যেন লাগিছে। মোৰ বুকুৰ মাজত এতিয়াও অসম খন লৈ ফুৰিছোঁ। আজি মই তোমাক সকলো ক’ম। মোৰ বিচনাখনৰ গাৰুৰ ফালটো অলপ ওখ কৰি দিব পাৰিবানে? মোৰ কথা ক’বলৈ সুবিধা হ’ব”।

অনুপমাৰ মনটো উত্কণ্ঠাৰে ভৰি পৰিল। তাই যেন সময় বিমানত বহি ছিট বেল্ট বান্ধি ওভতনি যাত্ৰাৰ বাবে সাজু হৈছে। অচিৰেই তাই উৰি ফুৰিব কেইবাটাও দশক আগৰ অসমৰ ওপৰেৰে, ডিব্ৰুগড়ৰ ওপৰেৰে, তাইৰ মৰমৰ চহৰ ডিগবৈৰ ওপৰেৰে।

আইতাকৰ লগত অনুপমাৰ প্ৰৱেশ ঘটিল এখন চিনাকী দেশত।

ব্ৰহ্মপুত্ৰ নদীৰ সমীপত, চাহ বাগিচাৰ মাজত তেতিয়া এখন চহৰ বহিবলৈ আৰম্ভ হৈছে। ৰাস্তা ঘাট নিৰ্মান হৈছে, চৰকাৰী আদালত, ঘৰ-দুৱাৰ নিৰ্মান হৈছে।

কয়লা, চাহপাত, খনিজ তেলেৰে ভৰা এই অঞ্চলটোলৈ সোঁত ববলৈ লৈছে বৃটিছ চৰকাৰৰ ইংৰাজ বিষয়া কৰ্মচাৰী, ভাৰতীয় আমোলা-মহৰী, বনুৱা-মজদুৰৰ।

এইখন চহৰতে গঢ়ি উঠিছে এখন মেডিকেল স্কুল।

বেৰি হোৱাইট মেডিকেল স্কুল!!!

বেৰি হোৱাইট চাহাবৰ সপোনৰ চিকিত্সা বিদ্যালয়। এই বিদ্যালয়ৰ পৰাই ওলাই আহিব লাগিব চিকিত্সক, চিকিত্সা কৰ্মী। প্ৰায়েই বৰষুণ হৈ থকা এই সেমেকা অঞ্চলত মেলেৰীয়া, কলেৰা, হাইজা আদি কিমান যে ৰোগ। চিকিত্সাৰ অভাৱত ৰোগে সোনকালেই মহামাৰীৰ ৰূপ লয়। গতিকে চিকিত্সকৰ খুবেই প্ৰয়োজন।

১৯১০ চনৰ জুলাই মাহৰ ২০ তাৰিখ। ডিব্ৰুগড় চহৰ।

সেইদিনা বেৰি হোৱাইট মেডিকেল বিদ্যালয় গৃহৰ ওচৰতে থকা ডাক্তৰ ৱিলিয়াম বাৰ্ডৰ কোৱাৰ্টাৰত তেওঁৰ পত্নী কেথেৰিণ প্ৰসৱ যন্ত্ৰণাত ছটফটাই আছিল। এগৰাকী নাৰ্চ আৰু এজন কনিষ্ঠ চিকিত্সকে তেওঁক চোৱাচিতা কৰি আছিল।

“তুমি আজিও ওলাই যোৱানে? মোৰ এই অৱস্থাত তুমি ঘৰত থাকিব নোৱাৰানে ৱিলি”? কেথেৰিনে যন্ত্ৰণাত সেহাই সেহাই উইলিয়ামক ক’লে।

“মই যাবই লাগিব কেথি। এক্স-ৰে মেছিন কেইটা আজি টেষ্ট কৰা হ’ব। মই থাকিবই লাগিব। তুমি চিন্তা নকৰিবা। ৰিচাৰ্ড আৰু নিকি ইয়াত আছেই। ইমাৰজেন্সী হ’লে মোক মাতি দিবই”। ৱিলিয়ামৰ কাৰণে তেওঁৰ কামৰ গুৰুত্ব আটাইতকৈ বেছি। ৰিচাৰ্ড আৰু নিকিয়ে সহায়ক হিচাপে তেওঁৰ লগত কাম কৰিছে। তেওঁলোকে চম্ভালি ল'ব পাৰিব।

ৱিলিয়ামে ভাবিলে, এই দিনটো তেওঁৰ কাৰণে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ। এফালে তেওঁ প্ৰথম সন্তানৰ বাবে অপেক্ষা কৰিছে, আনহাতে বেৰি হোৱইট মেডিকেল স্কুলে অপেক্ষা কৰিছে প্ৰথম এক্স-ৰে মেছিনৰ। এক্স-ৰে মেছিন দুটা ইংলেণ্ডৰ পৰা আহিছে।

উইলিয়ামে গৌৰৱ অনুভৱ কৰিলে যে সমগ্ৰ ভাৰততে এনে অত্যাধুনিক এক্স-ৰে মেছিন ক’তো নাই। এই মেচিন দুটা কাৰ্য্যক্ষম হ’লে বেৰি হোৱাইট মেডিকেল স্কুল সমগ্ৰ ভাৰততে জিলিকি উঠিব। এই মেছিন দুটাৰ সহায়ত বেৰী হোৱাইট মেডিকেল স্কুলত এটা ৰেডিঅ’লজী বিভাগ আৰম্ভ হ’ব। এই ৰেডিঅ’লজী বিভাগটোৱেই ভাৰতৰ কোনো চিকিত্সা বিদ্যালয়ত স্থাপন কৰা প্ৰথম এনে বিভাগ হ’ব।

মেছিন দুটা কাৰ্য্যক্ষম কৰি দেশৰ প্ৰথমটো ‘ৰেডিঅ’লজী বিভাগ’ আৰম্ভ কৰিবলৈ এটা চিকিত্সকৰ দলে যুদ্ধকালীন ক্ষিপ্ৰতাৰে কাম কৰি আছে। ডাক্তৰ ৱিলিয়াম বাৰ্ড হ’ল এই দলটোৰ এজন সদস্য। তেওঁৰ কাৰণে সোনকালে মেছিন দুটা কাৰ্যক্ষম কৰি তোলাটো এক সপোন।

সেইদিনাই আবেলি সময়ত ৰিচাৰ্ড আৰু নিকিৰ সহায়ত কেথেৰিণে সুকলমে এজনী ধুনীয়া কন্যা সন্তান প্ৰসৱ কৰিলে। জন্মৰ পিছত লব লগীয়া যতন খিনি লোৱাৰ পিছত কেঁচুৱাটো নিকিয়ে মাকৰ ওচৰলৈ লৈ আহিল।

ৰিচাৰ্ডে নিকিক কেথেৰিনৰ লগত থাকিবলৈ কৈ ‘ৱিলি’ক খবৰ দিলেগৈ। ‘ৱিলি’ৰ মনত বৰ ৰং লাগিল। কিন্তু কাম এৰি থৈ তেওঁ যাব নোৱাৰে। কাম শেষ হোৱাৰ পিছত তেওঁ গৈ যেতিয়া কেথেৰিণৰ ওচৰ পালে, ছোৱালী জনী মাকৰ ওচৰত শুই আছিল।

“তুমি শেষত সময় পালা তাইক চাবলৈ আহিবলৈ” - কেথেৰিনে অভিমান কৰি ক’লে।

ৱিলিয়ে হাঁহি হাঁহি ছোৱালীজনী কোলাত লৈ ক’লে, “এই দেখিবলৈ একেবাৰে মোৰ আইতা নেন্সিৰ দৰে ধুনীয়া হৈছে। এইক আমিও নেন্সি বুলিয়েই মাতিম”।

মৰম লগা নেন্সি একলা দুকলাকৈ ডাঙৰ হ’বলৈ ধৰিলে।

নেন্সিৰ জন্মৰ দুবছৰ পিছত ডিব্ৰুগড়তে ভনীয়েক মাৰ্গাৰেটৰ জন্ম হয়। মাৰ্গাৰেটৰ জন্মৰ দিনা নেন্সিয়ে কণমানি পুতলা যেন ভনীয়েকক চুমাৰে উপচাই দিলে।

ব্ৰহ্মপুত্ৰ নৈৰ সমীপত, সেউজীয়া চাহ বাগিচা বোৰৰ মাজত উমলি জামলি দুই ভনী ডাঙৰ হৈ আহিল। বৰষুণত তিতি, আকাশৰ ৰামধেনু চাই, ৰাতি জোনাকী পৰুৱাৰ পিচ লৈ দুই ভনীয়ে খুব ভাল পাইছিল।

সাধাৰণ স্থানীয় মানুহে নেন্সিৰ দেউতাকৰ ৱিলিয়াম নামটো ‘লেম’ বুলি উচ্চাৰণ কৰিছিল। সেয়ে তেওঁ ‘লেম চাহাব’ বুলি খ্যাত হৈ পৰিছিল।

লেম চাহাবে ৰোগী চাবলৈ চাবুৱা, মাকুম, ডুমডুমা, ডিগবৈ, মাৰ্ঘেৰিটা আদি বিস্তৃত অঞ্চলত ঘূৰি ফুৰিছিল। তেওঁৰ মুল কাম আছিল ব্ৰিটিছ বিষয়া সকলৰ চিকিত্সক হিচাপে কাম কৰা। কেতিয়াবা তেল কোম্পানীত আৰু চাহ বাগিচাত কাম কৰা বনুৱা সকলকো চাব লাগিছিল। তেওঁৰ ওচৰলৈ অহা কোনো মানুহকে তেওঁ নিৰাশ নকৰিছিল।

চাবুৱা-পানীতোলা আদি চাহ বাগিচালৈ গ’লে কেতিয়াবা ইমানেই বেছি মানুহ তেওঁৰ ওচৰলৈ আহিছিল যে তেওঁ বাগিচাতে ৰাতি থাকি দিব লগীয়া হৈছিল। ৰাতি বাগিচাত তেওঁৰ আপ্যায়নত উত্সৱ মুখৰ পৰিৱেশৰ সৃষ্টি হৈছিল। মাজে সময়ে তেওঁ পৰিয়ালটোকো লগতে লৈ গৈছিল চাহ বাগিচাৰ পৰিৱেশত সময় কটাবলৈ।

কিছুমান বৃটিছ বিষয়াই ৱিলীয়ে এনেদৰে চাহ বাগিচাত কাম কৰা ‘কুলী’ বিলাকৰ মাজত নিশা কটোৱা কামটো ভাল পোৱা নাছিল। ৱিলীয়ে তেওঁৰ উপৰৱালাৰ পৰা কথা শুনিব লগীয়াও হৈছিল।

ডিব্ৰুগড় সেই সময়ত এখন সৰু চহৰ আছিল। ষ্টিমাৰ ঘাট আছিল জাহাজৰ জৰিয়তে অহা যোৱা কৰা আৰু বস্তু সৰবৰাহ কৰা কেন্দ্ৰ। এই ষ্টিমাৰ ঘাটৰ জৰিয়তেই তেল খনন, শোধন, কয়লা খনন, চাহ বাগিচা বোৰত ব্যৱহাৰ হোৱা সা সঁজুলি বোৰ আহিছিল। সেয়েহে ডিব্ৰুগড় হৈ পৰিছিল উজনি অসমৰ যোগাযোগৰ প্ৰধান কেন্দ্ৰ।

শিক্ষা দীক্ষাৰ পিনৰ পৰা ডিব্ৰুগড় অসমৰ আন অঞ্চলতকৈ আগবঢ়া আছিল। স্ত্ৰী শিক্ষাৰ কাৰণে ১৮৮৫ চনতে ৰাধানাথ চাংকাকতি আৰু দ্বাৰকানাথ সেনে ডিব্ৰুগড়ত অসমৰ প্ৰথম ছোৱালী বিদ্যালয় স্থাপন কৰিছিল। ১৯০৯ চনৰ পৰা এই বিদ্যালয় খন মধ্য ইংৰাজী বিদ্যালয় হয়গৈ।

নেন্সি আৰু মাৰ্গাৰেট ডাঙৰ হৈ অহাৰ লগে লগে দুয়োজনীৰ শিক্ষা দীক্ষাক লৈ কেথেৰিনৰ চিন্তা হ’ল। প্ৰায় সকলো সময়তে ৰোগী আৰু চিকিত্সাৰ কামত ব্যস্ত ৱিলিৰ এইবোৰ কথাত মন-কাণ নাছিল। সেই সময়ত বৃটিছ বিষয়া সকলে নিজৰ সন্তানক সাধাৰণ মানুহে পঢ়োৱা ভাৰতীয় বিদ্যালয়লৈ নপঠিয়াই ব্যক্তিগতভাৱে স্থাপন কৰা মিছনেৰি পদ্ধতিৰ বিদ্যালয়লৈ পঠিয়াইছিল। সেই সময়ত ছোৱালীৰ শিক্ষাৰ কাৰণে মিছনেৰি সকলৰ উদ্যোগত ঘৰে ঘৰে গৈ ইউৰোপিয়ান সকলৰ ছোৱালীহঁতক শিক্ষা দিয়াৰো এক ব্যৱস্থা গঢ়ি উঠিছিল। এনেকৈ ঘৰে ঘৰে শিক্ষা দিয়া কামত মিছেছ হেলেন নামৰ এগৰাকী শিক্ষয়ত্ৰী অতি জনপ্ৰিয় আছিল।

এদিন ৱিলি কামৰ পৰা আহি পোৱাৰ পিছত কেথেৰিনে ক’লে - “মই মিছেছ হেলেনক মাতি পঠিয়াইছোঁ। নেন্সি সাত বছৰীয়া হ’ল। ইহঁত দুয়োজনীকে পঢ়া শুনা নকৰোৱাকৈ ৰাখিব বিচাৰিছা নেকি”?

ৱিলিয়ে ক’লে - “মই ভাবিছোঁ, ইহঁতক ওচৰৰ প্ৰাথমিক বিদ্যালয় খনতে নাম লগাই দিওঁ। স্থানীয় মানুহৰ ল’ৰা ছোৱালীৰ লগত পঢ়া শুনা কৰিলে ইহঁতে মিছেছ হেলেনে পঢ়োৱাতকৈ জীৱনৰ কথা বেছি ভালকৈ শিকিব পাৰিব”।

কেথেৰিনে চিঞৰি উঠিল - “নাই কেতিয়াও নহ’ব। সেই লেতেৰা ভাৰতীয় ল’ৰা ছোৱালীৰ লগত পঢ়া শুনা কৰিবলৈ মোৰ ছোৱালীক কেতিয়াও নপঠিয়াওঁ”।

ৱিলিয়ে ক’লে - “তেনেকুৱা ভাব ইহঁতৰ মনৰ পৰা নাইকিয়া কৰিবলৈহে মই ইহঁতক সাধাৰণ মানুহৰ ল’ৰা ছোৱালীৰ লগ হোৱাটো বিচাৰিছোঁ। আমি এই ঠাই খনতে ইমান বছৰ আছোঁ যেতিয়া এই ঠাইখনৰ স্থানীয় মানুহ বোৰ আমাৰ পৰ হ’ব কেনেকৈ। স্থানীয় ল’ৰা-ছোৱালী বোৰ পঢ়া বিদ্যালয়লৈ গ’লে ইহঁতে স্থানীয় ভাষা, সংস্কৃতি, পৰিৱেশ আদিৰ বিষয়েও জানিব পাৰিব”।

“কিন্তু ইহঁতক তো আমি আমাৰ ভাষা, সংস্কৃতিৰ কথা হে শিকাব লাগিব”।

“আমাৰ ভাষা, সংস্কৃতিতো ইহঁতে এনেয়ো শিকিব। ইহঁতে এতিয়া ভাৰতৰ কথাহে শিকা উচিত”।

ৱিলিৰ যুক্তিৰ আগত কেথেৰিনে হাৰ মানিলে। দুয়োজনী ছোৱালীক এটা শ্ৰেণী অগা পিছাকৈ অসমীয়া মাধ্যমৰ প্ৰাথমিক বিদ্যালয় এখনত ভৰ্তি কৰি দিলে।

কম সময়ৰ ভিতৰতে নেন্সি আৰু মাৰ্গাৰেট অসমীয়া ছোৱালীবোৰৰ লগত মিলি পৰিছিল। দুয়ো অসমীয়া আখৰ পঢ়িবলৈ, অসমীয়া ক’বলৈ শিকিছিল।

নেন্সিৰ আটাইতকৈ প্ৰিয় সহপাঠী আছিল অনুৰাধা। অনুৰাধা আছিল ডিব্ৰুগড়ৰ ওচৰৰে ‘মধুপুৰ’ চাহ বাগিচাৰ বৰবাবু জীৱন গোহাঁইৰ ছোৱালী। তাই সেই বয়সতে খুব ধুনীয়া বিহু নাচিছিল। বিদ্যালয়তে তাই মাজে মাজে বিহুনাচি দেখুৱাইছিল।

নেন্সিৰো খুব ভাল লাগিছিল বিহুনাচ। তাই অনুৰাধাক সুধিছিল, “তোমাক কোনে শিকাইছে বিহুনাচ”?

“মোৰ মায়ে শিকাইছে”।

“মোকো শিকাবনে”?

“শিকাব, তুমি আমাৰ ঘৰলৈ আহিবা”।

নেন্সিয়ে দেউতাকক কুটুৰিছিল অনুৰাধা হঁতৰ ঘৰলৈ লৈ যোৱাৰ বাবে। দেউতাকে তাইৰ কথা পেলাব নোৱাৰি অনুৰাধাৰ দেউতাক জীৱন গোহাঁইৰ লগত চিনাকী হৈছিল। এদিন নেন্সি দেউতাকৰ লগত অনুৰাধাৰ ঘৰলৈ আহিল।

অনুৰাধাৰ মাকে নেন্সিক এজোৰ ঘৰত বোৱা সৰু ছোৱালীৰ জোখৰ কপাহী মেখেলা চাদৰ উপহাৰ দিলে। সেইজোৰ পিন্ধাই বিহু গাই গাই তাইক নাচৰ ভাঁজ দিবলৈ শিকালে। অলপ শিকি লৈয়েই নেন্সিয়ে অনুৰাধাৰ লগত ঘুৰি ঘুৰি বিহু নাচিলে।

দুয়োৰে নাচ চাই জীৱন গোহাঁয়ে নেন্সিৰ দেউতাকক ক’লে, “মাজে সময়ে ছোৱালী জনীক লৈ আহিব। সোনকালেই তাই ভালদৰে বিহু নাচিব পৰা হ’ব”।

নেন্সিয়ে অনুৰাধাৰ ঘৰখনত যেন আনন্দৰ সঁফুৰা বিচাৰি পাইছিল  এক নিৰ্দিষ্ট জীৱন শৈলীত মাকৰ কঢ়া শাসনৰ মাজত ডাঙৰ দীঘল হোৱা নেন্সিয়ে বিচাৰি পাইছিল এজাক মুকলি বতাহ। তাই দেউতাকৰ লগত মাজে সময়ে অনুৰাধা হঁতৰ ঘৰলৈ আহিছিল। ক’ব নোৱাৰাকৈয়ে অনুৰাধা হঁতৰ ঘৰখন নেন্সিৰ বাবে আপোন ঘৰৰ দৰেই হৈ পৰিছিল। আত্মীয়তাৰ বান্ধোনেৰে বান্ধ খাই গৈছিল নেন্সি আৰু অনুৰাধা।

দুবছৰ বিদ্যালয়লৈ যোৱাৰ পিছত কেথেৰিনে অনুভৱ কৰিলে যে ছোৱালী দুজনীৰ শিক্ষা বিশেষ আগবাঢ়িব পৰা নাই। অসমীয়া আখৰ কেইটা আৰু সংখ্যা কেইটা চিনি পোৱাৰ বাহিৰে বিদ্যালয়ত একো নতুন কথা শিকা নাছিল। নেন্সিয়ে জোঁটাই জোঁটাই অসমীয়া পঢ়িব পৰা হৈছিল। তেতিয়ালৈ ইংৰাজী বৰ্ণমালাৰ লগত ছোৱালী দুজনীৰ পৰিচয় হোৱা নাছিল। কথাটো তেওঁ ৱিলিয়ামৰ লগত আলোচনা কৰিলে।

“এৰা ময়ো কথাটো নভবা নহয়। বিদ্যালয়লৈ অহা বেছিভাগ ল’ৰা ছোৱালীৰে পঢ়া শুনাত বৰ বেছি মন নাই। সেয়ে স্কুলৰ পঢ়া শুনা আগুৱাব পৰা নাই। ইহঁতক এইখন স্কুলত আৰু পঢ়ুৱাই লাভ নহ’ব”। ৱিলিয়ামে চিন্তাক্লিষ্ট ভাৱে ক’লে।

“মই সেই কাৰণেই তোমাক কৈছিলোঁ এইবোৰ স্কুলত দি একো লাভ নাই। ইহঁতক স্থানীয় মানুহে পঢ়া স্কুলত দিয়া কাৰণে আমাক সকলোৱে বেয়া পাইছে। মিছেচ হেলেনেও। তেওঁ হেনো ইহঁতক কেতিয়াও নপঢ়ায় বুলি কৈ ফুৰিছে। এতিয়া আমি কি কৰিম কোৱাচোন”।

ৱিলিয়ামে মুখেৰে একো নামাতিলে। তেওঁ কিছু সময় চিন্তা কৰি ক’লে, “এতিয়া মই এটাই উপায় দেখিছোঁ। ছোৱালী দুজনীক লৈ তুমি কলিকতালৈ যোৱা। কলিকতাত ভাল কনভেণ্ট স্কুল আছে। ইয়াত মিছেচ হেলেনৰ ওচৰত পঢ়াতকৈ কনভেণ্ট স্কুলত পঢ়িব ইহঁত”।

কেথেৰিনৰ মনটো ফৰকাল হ’ল। কিবা এটা চিন্তা কৰি তেওঁ ক’লে, “মই অকলে কিয় কলিকতাত থাকিম। তুমি অকলে ইয়াত কি কৰিবা। বলা আমি সকলোৱে কলিকতাত থাকিম”।

“মই যাব নোৱাৰিম কেথি। ইমান বোৰ মানুহে বেমাৰ আজাৰ হ’লে মোকে ভৰসা কৰি আহিছে। মানুহে মোক ইয়াত ঈশ্বৰ জ্ঞান কৰে। মই গুচি গ’লে তেওঁলোকৰ কোনে চিকিত্সা কৰিব”?

কেথেৰিন অকলেই ছোৱালী দুজনীৰ লগত কলিকতাত থকাটো ঠিক হ’ল। কলিকতাত কেথেৰিনৰ সম্বন্ধীয় ভাতৃ জৰ্জ আছে। গতিকে কেথেৰিন ছোৱালী দুজনীৰ লগত জৰ্জৰ ঘৰতে থাকিব পাৰিব।

ডিব্ৰুগড়ৰ ষ্টিমাৰ ঘাটৰ পৰা জাহাজত উঠি পৰিয়ালটো এদিন কলিকতালৈ ৰাওনা হ’ল।